Emissierechten in de aanbieding: beperking CO2-uitstoot geen prioriteit meer binnen EU

Het leek een harmonieus en milieuvriendelijk systeem toen het in 2005 door de Europese Commissie in het leven werd geroepen; het Europese emissierechtenhandelsysteem. Internationale bedrijven die minder schadelijke gassen uitstootten konden deze rechten doorverkopen aan partijen die een grotere uitstoot hebben. “CO2-schonere” bedrijven werden zo beloond en toch werden bedrijven bij meer uitstoot niet volledig gelimiteerd in hun groei. Financieel geremd weliswaar, maar niet gelimiteerd. De afgelopen jaren is prijs van emissierechten ingestort door de marktwerking op de emissierechten in combinatie met de crisis, toch heeft het Europees Parlement 16 april besloten geen urgente maatregelen te nemen. Maar waarom werkt het huidige systeem dan zo slecht? 
De opzet van het Europese systeem begon al niet zo sterk, de emissierechten werden gratis verdeeld onder bedrijven, gebaseerd op de emissies die zij op dat moment hadden. Grandparenting, wordt deze verdeling ook wel genoemd. Gunstig voor de grootouders, minder voor de kleinkinderen: alle bedrijven die later toetreden tot de markt moesten zelf hun rechten zien te verwerven. De prijs voor CO2-emissierechten stortte eind 2007 in tot een schrikbarende tien eurocent per ton aan uitstoot. Dit kwam vooral omdat de rechten te royaal uitgedeeld waren, maar ook omdat veel bedrijven hun uitstoot dermate hadden verminderd dat er een enorm intern overschot aan rechten ontstond voor de daaropvolgende periode. 
De Europese Commissie besloot toen tot ingrijpen, in de vorm van “Fase 2”. De uitstootlimieten werden aangescherpt en de boetes voor overschrijding gingen omhoog. De CO2-markt trok hierna weer even aan, maar de financiële crisis en daarmee de terugval van industriële productie, sloegen eind 2008 in als een bom. Zo stortte de prijs per ton CO2-uitstoot van ruim dertig euro in 2008 naar een schampere €2,81 begin 2013. Het resultaat van deze lage prijzen is dat een hoge CO2- uitstoot van bedrijven steeds minder financiële schade berokkent en dat scherpere milieumaatregelen geen prioriteit meer hebben. Milieuvriendelijke aanpassingen kosten vaak meer dan het uitbreiden van de emissierechten en de grootschalige uitstoot behouden. 
“Fase 3” ging begin 2013 in. De commissie zou voortaan meer resistent zijn voor bedrijfslobby’s die voor Grandparenting pleiten, de emissierechten zouden verkocht worden in plaats van gratis uitgedeeld en het emissielimiet zou verder worden aangescherpt. De prijsdaling viel echter zo tegen dat Europees klimaatcommissaris Connie Hedegaard eind vorig jaar ook nog een voorstel voor backloading deed. Dit houdt in dat de veiling van nieuwe emissierechten wordt uitgesteld, zodat de vraag (en dus de prijs) zal gaan stijgen in de loop van het jaar. 
Shell investeert al langer in een milieuvriendelijke bedrijfsvoering. David Hone, klimaatveranderingsadviseur bij deze oliemaatschappij, hoopte dan ook dat de backloading zou worden doorgevoerd: “Het zal een opzet zijn voor de correctie van het energie- en klimaatbeleid.” Toch stemde het Europese Parlement op 16 april met een krappe meerderheid tegen het voorstel. Onder de tegenstanders zijn twee groepen te onderscheiden. De eerste is vooral bezorgd over de economie en wil daarom CO2-markt met rust laten. De andere groep stelt dat een “quick fix” niets uithaalt in het huidige systeem en dat er rigoureuze hervormingen nodig zijn om echt iets teweeg te brengen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen doorgevoerd na de Europese verkiezingen in 2014. 
Dat het systeem moet veranderen is onvermijdelijk, maar op welke manier kan de EU ervoor zorgen dat niet alleen het milieu, maar ook de financiële situatie van de industrie deels gespaard blijft? 
Een optie is het schrappen van het systeem en het invoeren van belasting op CO2- uitstoot, dit beperkt de milieuvervuiling, maar biedt geen compensatie en stimulans voor schonere bedrijven. In de Verenigde Staten wordt op dit moment een voorstel gedaan voor de zogeheten “carbon tax”, die zelfs van toepassing is op de gewone burger. Dit heeft leidt recent dan ook tot een hoop ophef, vooral over de kosten. 
Algemeen Directeur Hans Grünfeld van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW), belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruik, pleit voor een andere aanpak en was zelfs tevreden met de afwijzing van de backloading. “Het systeem moet niet gerepareerd, maar fundamenteel aangepast worden.” 
Grünfeld wil dat de prijs voor CO2-emissierechten in een nieuw systeem wordt gebaseerd op de gemiddelde uitstoot per bedrijf in plaats van marktwerking. Zo stort de CO2-markt niet meer in bij crises en blijft de stimulans om minder uit te stoten dan gemiddeld behouden, want de alle rechten onder het gemiddelde blijven verhandelbaar. Als de bedrijfslobby dit plan niet dwarsboomt zou dit een goede hervorming kunnen worden in 2014.
Maar nu? Na de afwijzing van backloading door het Europees Parlement daalde de CO2-prijs met nog eens dertig procent. Zolang het Parlement tegen de tijdelijke redding is, moet Europa maar afwachten en hopen dat economie nog enigszins aantrekt de komende tijd. En tot het zover is: zo hard mogelijk werken aan een systeem dat wél crisisbestendig is.